PSA là một kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt glycoprotein được mã hóa bởi gen KLK3, nó có khối lượng phân tử 30.000 - 34.000 dalton, nó cũng có chức năng của một serine proteinase và nó được tiết ra bởi các tế bào biểu mô của tuyến tiền liệt.

Sở dĩ nói PSA là dấu ấn của ung thư tuyến tiệt liệt là bởi phần lớn các PSA ở trong máu được gắn với cac protein huyết tương, có một lượng nhỏ (tầm 30%) không gắn với các protein được gọi là PSA tự do. Dạng PSA tự do này không có hoạt tính phân hủy protein. Tỷ lệ PSA tự do/PSA toàn phần được dùng để chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt nếu nồng độ PSA tự do trong khoảng 4 - 10 ng/mL. Nguy cơ bị ung thư tuyến tiền liệt là cao nếu như tỷ lệ PSA tự do/PSA toàn phần sẽ ≤ 0,15 (15%).

Thông thường, người bệnh được chỉ định làm xét nghiệm PSA có ở trong máu chỉ trong một số trường hợp đặc biệt, không phải ai cũng được thực hiện. Đó chính là:

Khi các bác sĩ muốn sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt: Theo Cục Quản lý thực phẩm và Thuốc Hoa Kỳ FDA, khi làm xét nghiệm PSA nên được thực hiện hàng năm để sàng lọc và phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới từ 50 tuổi trở lên. Với những người có tiền sử gia đình (có bố hoặc anh trai bị ung thư tuyến tiền liệt) thì cần bắt đầu sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt bằng xét nghiệm PSA từ năm 40 tuổi.

- Xét nghiệm dùng để đánh giá nguy cơ tử vong của những bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt thể khu trú (localized prostate cancer), (những bệnh nhân không di căn: non-metastatic): xét nghiệm PSA này sẽ được đánh giá cùng với tiêu chuẩn phân loại giai đoạn Gleason (nó được dựa trên hình ảnh tế bào nhuộm HE) và được phân loại theo lâm sàng.

- Dùng để theo dõi hiệu quả điều trị và phát hiện tái phát ung thư tuyến tiền liệt: Thông thường, các mức độ PSA cần được theo dõi sau điều trị ung thư tuyến tiền liệt trong thời gian từ 6 tháng đến 36 tháng tùy theo mức độ nguy cơ của bệnh.

- Việc sinh thiết tuyến tiền liệt sẽ giúp các bác sĩ xác định ung thư có thể được chỉ định khi có nồng độ PSA toàn phần huyết tương ≥ 2,5 ng/mL, hoặc có tốc độ tăng PSA toàn phần ≥ 0,75 ng/mL/năm.

Đồng thời, việc làm xét nghiệm nồng độ PSA tự do và việc đánh giá tỷ lệ PSA tự do/ PSA toàn bộ được chỉ định để chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt trong các trường hợp nồng độ PSA toàn bộ trong máu của bệnh nhân tăng dai dẳng, nó cũng nằm trong vùng nghi ngờ (gọi là gray zone) từ 4 đến 10 ng/mL.

Ý nghĩa xét nghiệm PSA - dấu ấn của ung thư tuyến tiền liệt

- Người được coi là bình thường khi có nồng độ PSA toàn phần trong máu rất thấp, chỉ khoảng < 4 ng/mL. Tuy nhiên, mức độ PSA được tuyến tiền liệt bài tiết vào máu ở những người khỏe mạnh bình thường cũng tăng theo độ tuổi, do kích thước tuyến tiền liệt tăng theo tuổi. Cụ thể:

• Người từ 40 – 49 tuổi: PSA ≤ 2,5 ng/mL
  
• Người từ 50 – 59 tuổi: PSA ≤ 3,5 ng/mL
  
• Người từ 60 – 69 tuổi: PSA ≤ 4,5 ng/mL
  
• Người từ 70 – 79 tuổi: PSA ≤ 6,5 ng/mL
  

- PSA được coi là dấu ấn của ung thư tuyến tiền liệt:

• Về nồng độ PSA toàn phần trong máu: Khi nồng độ PSA toàn phần trong máu tăng cũng đồng nghĩa với nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt cao, phụ thuộc vào độ tuổi. Giá trị giới hạn cho chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt của PSA toàn phần trong huyết tương là ≥ 4 ng/mL với độ nhạy khoảng 21% và độ đặc hiệu khoảng 91%.

• Nếu xét tốc độ tăng PSA toàn phần trong máu: Khi tốc độ này ở người bị ung thư tuyến tiền liệt tăng nhanh hơn so với ở người bình thường. Những bệnh nhân có tốc độ tăng PSA toàn phần > 0,75 ng/mL/năm sẽ có nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt cao, người có tốc độ tăng PSA < 0,75 ng/mL/năm có thể sẽ có bệnh tuyến tiền liệt lành tính.
  

Tuy nhiên, không phải cứ nồng độ PSA toàn phần trong máu tăng có nghĩa là đều mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt, mà nó có thể là một số bệnh khác như: các bệnh phì đại tuyến tiền liệt lành tính, bệnh viêm tuyến tiền liệt (prostatitis), bệnh kích thích tuyến tiền liệt hoặc sau phóng tinh. Thế nên, để chẩn đoán phân biệt ung thư tuyến tiền liệt với các bệnh tuyến tiền liệt khác, cần phải định lượng thêm PSA tự do và xác định tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần.

- Xác định ung thư tuyến tiền liệt thông qua tỷ lệ PSA tự do/PSA toàn bộ trong máu:

Trên thực tế, việc xác định tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần được coi là công cụ hiệu quả cho việc chẩn đoán và phân biệt giữa các trường hợp ung thư tuyến tiền liệt với những bệnh không phải ung thư tuyến tiền liệt .

- Khi nồng độ PSA toàn phần huyết tương tăng từ 4,1-10 ng/mL, có giá trị cắt của tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần là ≤ 0,155 có thể giúp chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt với độ nhạy khoảng 85% và độ đặc hiệu khoảng 56,5% .

Trong khi tiến hành thực hành lâm sàng, với nồng độ PSA toàn phần tăng trong khoảng 4,1-10 ng/mL, nhiều bác sĩ thường chọn giá trị giới hạn của tỷ số fPSA/ t PS PSA tự do/PSA toàn phần là ≤ 0,15 làm giá trị cắt để chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt. Điều đáng chú ý là, cũng có tầm 23% bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt có tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần từ 0,15-0,19 và tầm khoảng 9% bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt có tỷ số PSA tự do/PSA toàn phần ≥ 0,20. Bởi vậy, hoàn toàn dễ hiểu khi khẳng định PSA là dấu ấn của ung thư tuyến tiền liệt.

Sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt ở đâu?

Xét nghiệm tại nhà Antamed

Trong lĩnh vực xét nghiệm tại nhà thì Antamed đang dần trở thành một cái tên quen thuộc và được nhiều người quan tâm. Antamed là tên gọi tắt của Công ty cổ phần công nghệ Antamed, hiện tại đang là đối tác độc quyền của Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương.

Antamed giúp bạn tiết kiệm hơn 5 giờ chờ lấy mẫu và đợi kết quả so với khi thực hiện tại các bệnh viện công. Kết quả của bạn sẽ được gửi trả tận nhà và qua địa chỉ email. Hơn nữa Antamed còn có đội ngũ tư vấn viên miễn phí giúp bạn gỡ rối những thắc mắc cũng như biện luận giúp bạn kết quả xét nghiệm. Với phương châm "Minh bạch tuyệt đối - Chuyên môn hàng đầu - Dịch vụ tiện lợi” Antamed đang dần cố gắng từng ngày để làm hài lòng mọi khách hàng.

Hiện Antamed cung cấp Gói sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt gồm 2 xét nghiệm nhỏ:

• PSA, free và PSA, total: Đây là xét nghiệm dấu ấn ung thư tiền liệt tuyến giúp phát hiện và chẩn đoán bệnh lí để từ đó có các phương pháp điều trị kịp thời.

• AFP: Là xét nghiệm dấu ấn ung thư gan. Giá trị của gói xét nghiệm này giúp hỗ trợ đánh giá, chẩn đoán các bệnh liên quan đến tuyến tiền liệt.

Chi phí gói xét nghiệm

• Giá Gói sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt của Antamed đề xuất (mẫu được phân tích tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương): 476,000 đồng.
• Tổng giá = Phí xử lý mẫu xét nghiệm + Giá xét nghiệm + Phí km tăng thêm
• Phí xử lý : 30.000đ
• Phí km tăng thêm : 5.000đ x (n-5) với n là số km tính từ Đại học Y Hà Nội tới địa chỉ lấy mẫu

* Với khách hàng muốn xử lí mẫu tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, liên hệ với hotline: (024) 73049779 / 0984.999.501 để được tư vấn cụ thể.

Địa chỉ: 300 Đê La Thành nhỏ, Đống Đa, Đống Đa, Hà Nội

Giờ làm việc: Thứ Hai - Thứ Sáu: 06:00 - 15:30, Thứ Bảy: 06:00 - 10:00

Xem thêm:

• "Chỉ dấu sinh học" của ung thư tuyến tiền liệt
• Cảnh báo sớm ung thư tiền liệt tuyến qua xét nghiệm PSA